Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Żył i zginął jako człowiek wolny. Zdzisław Broński „Uskok” na srebrnej monecie Narodowego Banku Polskiego

Marek Długopolski
Marek Długopolski
„Zachowali się jak trzeba” – ta sentencja widnieje na rewersie srebrnej monety. Wybito na niej również wizerunki Zdzisława Brońskiego „Uskoka”, Orderu Wojennego Virtuti Militari, a także wstęgę w barwach Rzeczypospolitej Polskiej z symbolem Polski Walczącej
„Zachowali się jak trzeba” – ta sentencja widnieje na rewersie srebrnej monety. Wybito na niej również wizerunki Zdzisława Brońskiego „Uskoka”, Orderu Wojennego Virtuti Militari, a także wstęgę w barwach Rzeczypospolitej Polskiej z symbolem Polski Walczącej NBP
„Życie poświęcić warto jest tylko dla jednej idei, idei wolności! Jeśli walczymy i ponosimy ofiary, to dlatego, że chcemy właśnie żyć, ale żyć jako ludzie wolni, w wolnej Ojczyźnie” – słowa te, jakże dzisiaj aktualne, pochodzą z pamiętnika Zdzisława Brońskiego „Uskoka”, jednego z ostatnich dowódców niepodległościowego podziemia na Lubelszczyźnie. Spisane zostały w 1949 r., tuż przed śmiercią. Narodowy Bank Polski przypomniał jego niezwykłą historię, honorując jednocześnie 23 lutego srebrną monetą o nominale 10 zł.
„Zachowali się jak trzeba” – ta sentencja widnieje na rewersie srebrnej monety. Wybito na niej również wizerunki Zdzisława Brońskiego „Uskoka”, Orderu
„Zachowali się jak trzeba” – ta sentencja widnieje na rewersie srebrnej monety. Wybito na niej również wizerunki Zdzisława Brońskiego „Uskoka”, Orderu Wojennego Virtuti Militari, a także wstęgę w barwach Rzeczypospolitej Polskiej z symbolem Polski Walczącej NBP

Czas pokoju, czas wojny

Zdzisław przyszedł na świat 24 grudnia 1912 r. w Radzicu Starym. Jego rodzicami byli Franciszek Broński i Apolonia z domu Warchulska. Najpierw uczęszczał do szkoły powszechnej w Spiczynie, a później do Gimnazjum im. Stefana Batorego w Lublinie. W 1934 r. został powołany od odbycia służby wojskowej. Pełnił ją w 50 pułku piechoty we Włodzimierzu Wołyńskim.

W sierpniu 1939 roku został zmobilizowany. Trafił do 50 pp 27 Dywizji Piechoty. Dowodził plutonem ciężkich karabinów maszynowych. W połowie września, w okolicach Grudziądza, trafił do niewoli niemieckiej.

„Po ucieczce ze stalagu wrócił w rodzinne strony, by zaangażować się w działalność Polskiej Organizacji Zbrojnej, która scaliła się z Armią Krajową. Stanął na czele oddziału wchodzącego w skład Inspektoratu „Lublin”, operującego głównie w lasach parczewskich, zawieprzyckich i kozłowieckich. W maju 1944 r. otrzymał awans na stopień podporucznika rezerwy, a miesiąc później został przydzielony do 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK” – tak w folderze numizmatycznym jego dalsze dzieje opisuje historyk Tadeusz Płużański.

Brał również udział w akcji „Burza”, dowodząc oddziałem liczącym około 60 żołnierzy. Gdy Armia Czerwona wkroczyła na Lubelszczyznę nie ujawnił się. Pozostał w podziemiu, odtwarzając jednocześnie kilkudziesięcioosobowy odział partyzancki. W tym czasie, będąc już w strukturach Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, ścierał się z terenowymi placówkami Milicji Obywatelskiej i Urzędu Bezpieczeństwa.

„Na terenie gm. Ludwin i Spiczyn przez pięć lat okupacji niemieckiej nie zginęło tylu Polaków, ilu zginęło przez pięć miesięcy „demokratycznej niepodległości”. Setki osób wyłapano i wywieziono w nieznanym kierunku. Miejscowi „demokraci”, ślepe narzędzie w ręku wroga, zaczęli dochodzić do tego, aby palić zabudowania i niszczyć dorobek rodzin „akowskich” przestępców, więzić ich braci lub ojców, a nawet wykonywać wyrok na miejscu. Po kilkugodzinnym torturowaniu zamordowano najniewinniejszego człowieka - którego syn rzekomo ma być w „bandzie”. Zwłoki trudne do rozpoznania porzucono w lesie. Trudno powstrzymać rękę przed odwetem. Tym bardziej, że sprawcy tych nieszczęść są doskonale znani. Niektórzy ponieśli już zasłużoną karę, innych jeszcze ziemia nosi... Do czasu.” – pisał w swoim pamiętniku.

W 1945 roku represje dotknęły i jego rodzinę. 26 kwietnia spłonęły rodzinne zabudowania Brońskiego. Rok później do ubeckich kazamatów trafił ojciec „Uskoka” - Franciszek.

Na awersie srebrnej monety orzeł w koronie rozrywa więzienne kraty…
Na awersie srebrnej monety orzeł w koronie rozrywa więzienne kraty… NBP

„Chcemy niepodległości”

„Uskok” 1 czerwca 1945 r. został awansowany do stopnia porucznika, zostając jednocześnie dowódcą wszystkich grup partyzanckich w Obwodzie Lubartów.

„Podlegał bezpośrednio zwierzchnikowi oddziałów na Lubelszczyźnie, cichociemnemu mjr. Hieronimowi Dekutowskiemu ps. Zapora. Partyzanci por. Brońskiego wzięli udział w wielu akcjach przeciwko komunistycznym jednostkom, np. w nocy z 31 października na 1 listopada 1946 r. opanowali Łęczną, gdzie rozbroili posterunek Milicji Obywatelskiej” – przypomina Tadeusz Płużański.

„My wiemy, że prowadzimy walkę bratobójczą i choć serce się kraje, choć sumienie się wzdraga, nie możemy jej uniknąć, bo nie jesteśmy jej prowokatorami. My chcemy Polski! Chcemy pokoju! Chcemy demokracji! Chcemy reformy rolnej! Ale przede wszystkim chcemy niepodległości!” – pisał „Uskok”.

Walka do końca, do ostatniego granatu

W 1947 roku major Dekutowski postanowił przedostać się na Zachód Europy. Na swojego następcą mianował „Uskoka”.

„Za wskazanie miejsca, w którym przebywał, komuniści dwukrotnie wyznaczyli nagrodę finansową – przypomina Tadeusz Płużański. „Uskoka” wydał Franciszek Kasperek ps. Hardy, jego były podkomendny.

„Hardy” w 1947 r. wyszedł z lasu i ujawnił się. Został agentem UB, przyjmując pseudonim „Janek”. To on doprowadził ubeków do Zygmunta Libery „Babinicza”, zastępcy „Uskoka”, a ten po „wielodniowym bestialskim przesłuchaniu” – jak przypomina Instytut Pamięci Narodowej – zdradził kryjówkę „Uskoka”.

21 maja 1949 r. gospodarstwo Lisowskich w Dąbrówce (dzisiaj Nowogród), gdzie znajdował się zamaskowany podziemny bunkier „Uskoka”, zostały otoczone przez specjalną grupę operacyjną Milicji Obywatelskiej, Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Urzędu Bezpieczeństwa. Ubecy przywieźli też „Babinicza”.

„I nawet nie jego opuchnięta, zasiniaczona twarz najbardziej mnie zaszokowała. Przeraził mnie wygląd jego bosych stóp. Były to dwie kłody! Tak spuchnięte, że chyba nie istniały na świecie buty, w które by weszły te stopy!” – tak jego wygląd opisała Irena Dybkowska-Sobieszczańska, wnuczka Lisowskich, a wtedy również łączniczka „Uskoka”.

Kapitana Brońskiego próbowano ująć żywego. Chciano go uśpić, zalać bunkier wodą, kuszono łagodnym wyrokiem… Ten jednak nie miał zamiaru się poddać. 21 maja 1949 roku rano rozerwał się granatem. Zginął wolny… Wiadomo, że ciało przewieziono do Lublina. Miejsce jego pochówku wciąż nie jest znane.

Zdrajca nie pożył długo. 1 września 1950 r. wyrok śmierci na „Hardym” wykonali żołnierze podziemia.

„Uskok” został odznaczony Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari, Krzyżem Walecznym, a także Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

NBP upamiętnia „Uskoka”

„Zachowali się jak trzeba” – ta sentencja widnieje na rewersie srebrnej monety. Wybito na niej również wizerunki Zdzisława Brońskiego „Uskoka”, Orderu Wojennego Virtuti Militari, a także wstęgę w barwach Rzeczypospolitej Polskiej z symbolem Polski Walczącej. Jest też data - 1912–1949 - przypominająca o czasie narodzin i śmierci jednego z ostatnich dowódców podziemia niepodległościowego. Na awersie orzeł w koronie rozrywa więzienne kraty…

Srebrną dziesięciozłotówkę Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu 23 lutego. To już kolejna moneta kolekcjonerska z cyklu „Wyklęci przez komunistów żołnierze niezłomni”. Kosztuje 170 zł brutto, a została wybita w nakładzie do 10 tys. sztuk.

***

8 marca na kolekcjonerów czeka kolejna gratka. Z okazji 200. rocznicy urodzin srebrną monetą o nominale 10 złotych uhonorowany zostanie dorobek Ignacego Łukasiewicza, genialnego polskiego wynalazcy i pioniera światowego przemysłu naftowego.

Oto wybite w 2022 roku monety kolekcjonerskie Narodowego Banku Polskiego

  • Polska Reprezentacja Olimpijska Pekin 2022,
    nominał: 200 zł,
    wielkość emisji: do 1200,
    cena emisyjna: 3900 zł,
    w obiegu: od 20 stycznia
200-złotowa "złota" Polska Reprezentacja Olimpijska Pekin 2022
200-złotowa "złota" Polska Reprezentacja Olimpijska Pekin 2022 NBP
200-złotowa "złota" Polska Reprezentacja Olimpijska Pekin 2022
200-złotowa "złota" Polska Reprezentacja Olimpijska Pekin 2022 NBP
  • Polska Reprezentacja Olimpijska Pekin 2022,
    nominał: 10 zł,
    wielkość emisji: – do 15 000,
    cena emisyjna: 160 zł,
    w obiegu: od 20 stycznia
Srebrna Polska Reprezentacja Olimpijska Pekin 2022 - o nominale 10 zł
Srebrna Polska Reprezentacja Olimpijska Pekin 2022 - o nominale 10 zł NBP
Srebrna Polska Reprezentacja Olimpijska Pekin 2022 - o nominale 10 zł
Srebrna Polska Reprezentacja Olimpijska Pekin 2022 - o nominale 10 zł NBP
  • Ochrona polskiej granicy wschodniej,
    nominał: 10 zł,
    wielkość emisji: do 10 000,
    cena emisyjna: 160 zł,
    w obiegu: od 27 stycznia
Ochronę polskiej granicy wschodniej Narodowy Bank Polski uhonorował srebrną monetą o nominale 10 zł
Ochronę polskiej granicy wschodniej Narodowy Bank Polski uhonorował srebrną monetą o nominale 10 zł NBP
Ochronę polskiej granicy wschodniej Narodowy Bank Polski uhonorował srebrną monetą o nominale 10 zł
Ochronę polskiej granicy wschodniej Narodowy Bank Polski uhonorował srebrną monetą o nominale 10 zł NBP
  • Skarby Stanisława Augusta – Jan III Sobieski,
    nominał: 500 zł,
    wielkość emisji: do 600,
    cena emisyjna: 19 500 zł,
    w obiegu: od 9 lutego
Monety z Janem III Sobieskim to kolejne kolekcjonerskie cacka. Piękne i kunsztownie wykonane. I cenne. Wystarczy wspomnieć, że złota moneta wybita została
Monety z Janem III Sobieskim to kolejne kolekcjonerskie cacka. Piękne i kunsztownie wykonane. I cenne. Wystarczy wspomnieć, że złota moneta wybita została w nakładzie zaledwie do 600 sztuk - nabyć ją można było w cenie 19 500 zł brutto NBP
Monety z Janem III Sobieskim to kolejne kolekcjonerskie cacka. Piękne i kunsztownie wykonane. I cenne. Wystarczy wspomnieć, że złota moneta wybita została
Monety z Janem III Sobieskim to kolejne kolekcjonerskie cacka. Piękne i kunsztownie wykonane. I cenne. Wystarczy wspomnieć, że złota moneta wybita została w nakładzie zaledwie do 600 sztuk - nabyć ją można było w cenie 19 500 zł brutto NBP
  • Skarby Stanisława Augusta – Jan III Sobieski,
    nominał: 50 zł,
    wielkość emisji: do 5000,
    cena emisyjna: 850 zł,
    w obiegu: od 9 lutego
Monet srebrnych z Janem III Sobieskim wybito do 5 tys. sztuk – wyceniono je na 850 zł brutto
Monet srebrnych z Janem III Sobieskim wybito do 5 tys. sztuk – wyceniono je na 850 zł brutto NBP
Monet srebrnych z Janem III Sobieskim wybito do 5 tys. sztuk – wyceniono je na 850 zł brutto
Monet srebrnych z Janem III Sobieskim wybito do 5 tys. sztuk – wyceniono je na 850 zł brutto NBP
  • Wyklęci przez komunistów żołnierze niezłomni, Zdzisław Broński „Uskok”,
    nominał: 10 zł,
    wielkość emisji: do 10 000,
    w obiegu: od 23 lutego
„Zachowali się jak trzeba” – ta sentencja widnieje na rewersie srebrnej monety. Wybito na niej również wizerunki Zdzisława Brońskiego „Uskoka”, Orderu
„Zachowali się jak trzeba” – ta sentencja widnieje na rewersie srebrnej monety. Wybito na niej również wizerunki Zdzisława Brońskiego „Uskoka”, Orderu Wojennego Virtuti Militari, a także wstęgę w barwach Rzeczypospolitej Polskiej z symbolem Polski Walczącej NBP
Na awersie srebrnej monety orzeł w koronie rozrywa więzienne kraty…
Na awersie srebrnej monety orzeł w koronie rozrywa więzienne kraty… NBP

Plany emisyjne Narodowego Banku Polskiego w 2022 r.

  • 200. rocznica urodzin Ignacego Łukasiewicza,
    nominał: 10 zł,
    wielkość emisji: do 10 000,
    w obiegu: od 8 marca
  • Wielcy polscy ekonomiści – Władysław Grabski,
    nominał: 10 zł,
    wielkość emisji: do 10 000,
    w obiegu: od 21 kwietnia
  • Wielcy polscy ekonomiści – Leon Biegeleisen,
    nominał: 10 zł,
    wielkość emisji: do 10 000,
    w obiegu: od 5 maja
  • Wielcy polscy ekonomiści – Jan Stanisław Lewiński,
    nominał: 10 zł,
    wielkość emisji: do 10 000,
    w obiegu: od 5 maja
  • 30. rocznica powołania Straży Granicznej,
    nominał: 10 zł,
    wielkość emisji: do 10 000,
    w obiegu: od 11 maja
  • Polskie banknoty obiegowe,
    nominały: 500 zł, 200 zł, 100 zł, 50 zł, 20 zł, 10 zł,
    wielkość emisji: 2000 zestawów,
    w obiegu: od 19 maja
  • Odkryj Polskę – Zamek w Mosznej,
    nominał: 5 zł,
    wielkość emisji: do 1 000 000,
    w obiegu: od 23 maja
  • Ochrona polskiej granicy wschodniej,
    nominał: 20 zł,
    wielkość emisji: do 70 000,
    w obiegu: od 27 maja
  • 100. rocznica powrotu części Górnego Śląska do Polski,
    nominał: 10 zł,
    wielkość emisji: do 10 000,
    w obiegu: od 9 czerwca
  • 100. rocznica odkrycia zespołu pradziejowych kopalni krzemienia pasiastego „Krzemionki”,
    nominał: 50 zł,
    wielkość emisji: do 6000,
    w obiegu: od 12 lipca
  • Wyklęci przez komunistów żołnierze niezłomni – Antoni Żubryd „Zuch”,
    nominał: 10 zł,
    wielkość emisji: do 10 000,
    w obiegu: od 1 września
  • XVI Międzynarodowy Kongres Numizmatyczny,
    nominał: 50 zł,
    wielkość emisji: do 5000,
    w obiegu: od 6 września
  • 100-lecie Portu Gdynia,
    nominał: 20 zł,
    wielkość emisji: do 9000,
    w obiegu: od 14 września
  • Wielkie aktorki – Wanda Siemaszkowa,
    nominał: 20 zł,
    wielkość emisji: do 10 000,
    w obiegu: od 12 października
  • Wielcy polscy ekonomiści – Władysław Zawadzki,
    nominał: 10 zł,
    wielkość emisji: do 10 000,
    w obiegu: od 26 października
  • Wielcy polscy ekonomiści – Michał Kalecki,
    nominał: 10 zł,
    wielkość emisji: do 10 000,
    w obiegu: od 26 października
  • 90. rocznica powstania Znaku Rodła,
    nominał: 10 zł,
    wielkość emisji: do 10 000,
    w obiegu: od 8 listopada
  • Mikołaj Kopernik,
    nominał: 20 zł,
    wielkość emisji: do 70 000,
    w obiegu: od 16 listopada
  • Odkryj Polskę – Klasztor pobenedyktyński na Świętym Krzyżu,
    nominał: 5 zł,
    wielkość emisji: do 1 000 000,
    w obiegu: od 24 listopada
  • Skarby Stanisława Augusta – August II Mocny,
    nominał: 500 zł,
    wielkość emisji: do 600,
    w obiegu: od 1 grudnia
  • Skarby Stanisława Augusta – August II Mocny,
    nominał: 50 zł,
    wielkość emisji: do 5000,
    w obiegu: od 1 grudnia
  • Niemiecki obóz dla polskich dzieci w Łodzi (1942-1945),
    nominał: 10 zł,
    wielkość emisji: do 9000,
    w obiegu: od 8 grudnia

Monety Narodowego Banku Polskiego związane z Krakowem. I nie tylko. Zobacz:

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Jak działają oszuści - fałszywe SMS "od najbliższych"

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na andrychow.naszemiasto.pl Nasze Miasto